Zaburzenia osobowości to pewne specyficzne style funkcjonowania człowieka, które są nietypowe i wyraźnie odbiegają od normy przyjętej w społeczeństwie. Obejmują reakcje emocjonalne, sposób myślenia oraz zachowania danej osoby. Są bardzo sztywne, tzn. dana osoba nie zmienia ich, nawet gdy okazują się jej szkodzić. Zaburzenia osobowości zwykle nie są uświadamiane, ponieważ stanowią dla danej osoby zupełnie naturalny sposób funkcjonowania, ponadto mogą stanowić też swego rodzaju głęboko zakorzeniony mechanizm obronny, który choć obecnie jest już destruktywny, to jego zmiana wymagałaby silnej przebudowy osobowości. Dlatego często zdarza się, że osoba zdaje sobie sprawę z występowania u siebie takiego problemu u siebie dopiero w wyniku terapii i dopiero wówczas może zacząć pracę nad zmianą.
Do najczęstszych zaburzeń osobowości należą:
OSOBOWOŚĆ PARANOICZNA
Wiąże się z dużą podejrzliwością danej osoby, interpretowaniem nawet przyjaznych sygnałów płynących od innych jako zagrażających. Osoba taka ciężko przeżywa niepowodzenia i często usilnie szuka winnych porażki, ma tendencję do obwiniania innych i zrzucania odpowiedzialności z siebie. Neguje zbiegi okoliczności i doszukuje się ukrytego w nich podtekstu. Bardzo często jednym z głównych obiektów podejrzeń jest partner oraz kwestia jego wierności. Osoba ta ma tendencje do nadmiernego kontrolowania partnera aż do ograniczania jego kontaktów z innymi.
OSOBOWOŚĆ SCHIZOIDALNA
Cechuje się wyraźnym chłodem emocjonalnym w kontakcie z innymi i izolowaniem się od społeczeństwa. Osoba ta szuka samotności, wybiera zawody i zajęcia umożliwiające jej wykonywanie zadań samodzielnie i bez kontaktu z innymi. Potrafi zatopić się w marzeniach i fantazjach, z których nikomu się nie zwierza. Rzadko wyraża swoje uczucia, ma trudność z nazwaniem swoich emocji, często słabo odczuwa przyjemność.
OSOBOWOŚĆ DYSSOCJALNA (ANTYSPOŁECZNA)
Wiąże się z dążeniem do własnych celów z pominięciem uczuć innych osób. Dana osoba nie odczuwa empatii wobec innych, nie traktuje bólu i cierpienia innych jako czegoś ważnego. Zwykle rzadko też doświadcza strachu, potrafi zachować zimną krew w niebezpiecznej sytuacji. Z drugiej strony łatwo ulega frustracji, gdy coś idzie nie po jej myśli i reaguje nieproporcjonalnym gniewem, a nawet fizyczną agresją. Do obrazu tego typu osobowości należy też częste łamanie norm społecznych, manipulowanie innymi i obwinianie innych (często kłamanie) o sprowokowanie własnego niewłaściwego zachowania.
OSOBOWOŚĆ CHWIEJNA EMOCJONALNIE („BORDERLINE”, „Z POGRANICZA”)
Emocje tej osoby są wyjątkowo chwiejne. Mogą przechodzić z głębokiego smutku do euforii w ciągu minut. Częste jest też działanie impulsywne, bez zastanowienia nad konsekwencjami. Dana osoba bywa fascynująca po poznaniu, jednak z czasem jej nieprzewidywalność sprawia, że ludzie się od niej odsuwają. Wyrażanie emocji jest nadmierne, często teatralne. Często towarzyszy temu uczucie wewnętrznej pustki, rozterki odnośnie sensu własnego życia. Osoba ta może używać groźby samobójstwa jako elementu wpływu na innych, zdarzają się jednak również samobójstwa dokonane.
OSOBOWOŚĆ HISTRIONICZNA
Osoba ta sprawia wrażenia aktora dramatycznego na scenie. Jej ekspresja emocjonalna jest nadmierna i ukierunkowana na zdobycie uwagi i podziwu innych. Typowy jest też niski samokrytycyzm, traktowanie własnych błędów jako nieistotnych.
OSOBOWOŚĆ ANANKASTYCZNA
Typowe cechy tej osoby to nadmierny perfekcjonizm, potrzeba ciągłego sprawdzania (np. porządku, stanu zdrowia, bezpieczeństwa najbliższych) oraz przesadna drobiazgowość. Towarzyszy temu wyraźny brak pewności siebie, częste kwestionowanie własnych osiągnięć i decyzji. Osobowość anankastyczna nie jest tym samym co zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, jej specyficzne cechy nie są bowiem tak nasilone i stanowią raczej typowy styl funkcjonowania na co dzień.
OSOBOWOŚĆ LĘKLIWA (UNIKAJĄCA)
Wiąże się z ciągłym podwyższonym poziomem lęku, łatwością ulegania przestrachowi i zdenerwowaniu. To osoba bardzo wrażliwa na krytykę, którą bardzo bierze sobie do serca. Ma poczucie niższości wobec innych i łatwo przyznaje innym rację w sporach, nawet wbrew sobie. Unika podejmowania nowych działań, wyolbrzymia niebezpieczeństwo związane z codziennymi sytuacjami.
OSOBOWOŚĆ ZALEŻNA
Unika podejmowania ważnych decyzji życiowych, polega na innych i pozwala im decydować za siebie. Często czuje się bezradna, bez wpływu na własną sytuację. Typowe jest przenoszenie odpowiedzialności za siebie na innych. Obawia się porzucenia i zostanie „bez opieki”. Często towarzyszy temu niedostateczne wypełnianie codziennych zadań. Ma niską motywację, często widoczne jest nawet pewne spowolnienie ruchowe lub emocjonalne, a także niska inicjatywa intelektualna.
OSOBOWOŚĆ NARCYSTYCZNA
Osobowość narcystyczna cechuje się przesadnym mniemaniem na własny temat. Paradoks polega na tym, że osoby te niekiedy faktycznie są ku temu podstawy (osiągnięcia artystyczne, naukowe, osobiste) – jednak w ich wizji świata niewielu, jeśli ktokolwiek jest w stanie im dorównać. Z tego też powodu są przekonane, że tylko z częścią wyjątkowych osób warto utrzymywać kontakty towarzyskie i zawodowe – z osobami wpływowymi, znaczącymi. Na resztę szkoda czasu i energii. W ich przekonaniu tylko szczególne osoby są w stanie im dorównać i zrozumieć.
Wszystkie wymienione wzorce funkcjonowania można stopniowo zmieniać za pomocą psychoterapii. Skuteczna jest w tym celu psychoterapia poznawczo-behawioralna, jaką oferujemy w gabinecie psychoterapii Wamka i Wamka w Szczecinie. Jeśli sądzisz, że któryś z opisów odpowiada Twoim cechom i chciałbyś zasięgnąć opinii specjalisty, serdecznie zapraszamy na spotkanie.
