Zadaniem lęku jest chronić nas przed niebezpiecznymi sytuacjami. Dzieci na różnych etapach rozwoju mogą odczuwać różnego rodzaju lęki, są one często charakterystyczne dla określonego wieku. Zazwyczaj lęk zanika, kiedy dziecko doświadcza częściej konkretnych sytuacji i uczy się, jak sobie z nimi radzić.
Charakterystyczne lęki dla fazy rozwojowej:
Niemowlak
- nagłe i głośne dźwięki
- nagłe ruchy
- 8 miesiąca życia – obcy ludzie
od ok. 1 roku do 3 lat
- nagłe i głośne dźwięki (np. hałas za ścianą, odkurzacz)
- nagłe ruchy
- obcy ludzie
- ciemność, cienie
- nieznane miejsca
- duże zwierzęta
- rozstanie z rodzicami, co może doprowadzić do lęku przed zasypianiem
dziecko w wieku przedszkolnym
- zaczyna rozwijać się wyobraźnia, dlatego też pojawia się lęk przed „czarnymi charakterami” z bajek np. czarownicami, potworami, niektórymi strasznymi zwierzętami (tj. tygrysami, pająkami, wężami) czy też duchami
- osoby, które dziwnie wyglądają, dla każdego dziecka mogą oznacza coś innego – złodziei, przestępców
- ciemność, cienie
dziecko w wieku szkolnym
- w tym okresie dzieci boją się już bardziej realnych rzeczy tj. bólu czy choroby, śmierci najbliższych osób, skaleczenia, niebezpieczeństwa, nieszczęścia
Jak reagować na lęki dziecka?
„Strachy” dzieci najczęściej są irracjonalne, nierealne. Bardzo często są powiązane z aktualnymi zdarzeniami np. oglądaniem bajki, opowiadaną sytuacją posłyszaną przez dziecko. Nie należy jednak ich bagatelizować ani unieważniać.
– Mamusiu w moim pokoju jest taaaaaaaak ciemno.
Oczywiście najprościej jest powiedzieć: Nie ma się czego bać, idź spać! Jednak najłatwiejszy sposób nie oznacza najlepszego. Ta metoda nie spowoduje, że dziecko przestanie się bać, a wręcz poczuje, że zostało pominięte przez rodzica. Może uznać, że jest głupie lub nieważne. Kiedy dziecko płacze, krzyczy czy odmawia pójścia do łóżka, należy je przytulić, uspokoić, można spróbować odwrócić czymś uwagę. Nie należy zmuszać dziecka do uspokojenia się, karać, krzyczeć na nie. Kiedy dziecko się uspokoi, ważne jest okazanie zrozumienia dla emocji : Franuś widzę, że jesteś przestraszony, ale w twoim pokoiku jest bezpiecznie, nic Tobie tu nie grozi. Pamiętaj, że jestem w pokoiku obok, zawsze możesz mnie zawołać lub możemy zapalić małą lampkę. Czasami zdarza się tak, że zabawki w ciemności przypominają potwory lub ich ułożenie, gdy gasną światła wydają się do nich podobne. W takiej sytuacji można dziecku zademonstrować, co dzieje się z naszymi przedmiotami, kiedy jest ciemno.
Tatusiu, boję się tego strasznego tygrysa, który chodzi po ulicy! – tak mówi Kubuś.
W takiej sytuacji, kiedy twoje dziecko opowiada o zasłyszanych „mrocznych historiach” można opowiedzieć dziecku, gdzie żyją tygrysy i że nie zdarza się, żeby tygrysy chodziły po ulicach ani bywały w domach.
Nie zostawiaj mnie tutaj!
W tej kwestii najważniejsze jest to, aby powiedzieć prawdę. Tłumaczymy dziecku: Teraz idę do pracy, Ty zostaniesz na ten czas w przedszkolu i będziesz bawił się z dziećmi, a zaraz po obiadku wrócę po Ciebie i pójdziemy do domu. Rodzic musi pamiętać, aby zrobić tak, jak umówił się z dzieckiem, dotrzymać obietnicy. Dziecko musi czuć, że może mu ufać.
Nie chcę iść do dzieci!
Czasami rodzic, aby zaoszczędzić swojemu dziecku stresu, niestety unikają sytuacji, które wywołują lęk. Nie oglądają książek ze zwierzętami, których dzieci się boją. Bywa, że dziecko boi się przebywać z innymi dziećmi, z różnych powodów. Może dotyczyć jakiegoś zdarzenia, które miało miejsce na placu zabaw czy w przedszkolu. W takiej sytuacji rodzice decydują się unikać placów zabaw, rezygnują z przedszkola, chodzą na spacery w ustronne miejsca. Strategia unikania sytuacji wywołujących lęk powoduje, że z czasem dziecko zaczyna bać się tych momentów coraz bardziej, ponieważ nie miało możliwości skonfrontowania swoich lęków z rzeczywistością. Dlatego warto konfirmować dziecko z sytuacjami, które wywołują lęk, aby mogło się przekonać, że faktycznie nie miało się czego bać.
Kiedy należy skorzystać z pomocy psychologa dziecięcego?
Zdarza się, że lęki u dzieci nie znikają z tzw. upływem czasu lub nawet przybierają na sile, mają znaczny wpływ na codzienne funkcjonowanie rodziny, aktywność dziecka. Kiedy sprawa lęku dziecka staje się uciążliwa w codziennym harmonogramie dnia, możemy mieć do czynienia z zaburzeniem lękowym.
Kiedy zaczynamy martwić się o dziecko, zauważamy, że częściej jest smutne niż radosne warto umówić się na wizytę do psychologa dziecięcego. Nadmierne odczuwanie lęku może powodować, unikanie coraz większej ilości sytuacji czy aktywności, częsty krzyk lub płacz, zachowania agresywne. U dzieci, które cierpią na zaburzenia lękowe, obserwuje się trudności w zasypianiu (tj. koszmary senne), bóle głowy czy brzucha a nawet wymioty lub biegunkę. Zdarza się, że dzieci moczą się w nocy.
Psycholog dziecięcy pomoże zrozumieć podłoże problemu dziecka oraz we współpracy z rodzicem stworzy plan działania mający na celu złagodzenie, wyciszenie aktualnego stanu dziecka. W różnych sytuacjach zalecane są: psychoterapia indywidualna, psychoterapia rodzinna, w niektórych przypadkach zaleca się leczenie farmakologiczne.
W leczeniu dzieci jedną z najskuteczniejszych metod jest psychoterapia poznawczo-behawioralna. O psychoterapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu zaburzeń lękowych u dzieci już wkrótce!
