Psychologia dziecięca

Dlaczego dziecko ma złe stopnie? Oceny szkolne niczym barometr mogą ujawniać problemy w wielu sferach funkcjonowania dziecka, rodzin a nawet szkoły. Co się może dziać jeśli przysłowiowa Ala słabo radzi sobie z nauką?

Jeśli kłopoty z nauką są „od zawsze”

Powodem może być niższy poziom rozwoju dziecka, lub dysharmonia rozwoju (niektóre sfery rozwijają się szybciej, a inne wolniej). Możemy mieć także do czynienia z tak zwanymi specyficznymi trudnościami szkolnymi – dysleksją (problemy z czytaniem), dysgrafią (nieczytelne pismo) lub dysortografią (błędy ortograficzne) – które mogą pojawiać się i utrudniać naukę pomimo przeciętnego, a nawet wyższego niż przeciętny rozwoju poznawczego dziecka. Także trudności takie jak ADHD lub Autyzm (nawet wysoko funkcjonujący) znacznie wpływają na osiągnięcia szkolne.

Jeśli kłopoty z nauką pojawiły się nagle

W takim wypadku problem ma raczej charakter sytuacyjny. Być może jakaś partia materiału przerasta dziecko, a może mamy do czynienia z konfliktem z nauczycielem? Być może w ocenach odbija się jakiś inny problem dziecka – z rówieśnikami, z samym sobą, lub domowe? Pamiętajmy że atmosfera w domu może sprzyjać lub utrudniać naukę. Konflikty, przemoc w sposób oczywisty, ale nawet przeprowadzka, pojawienie się rodzeństwa czy zmiana rytmu pracy rodzica mogą zaburzyć przyswajanie wiedzy. Jeśli poza ocenami zauważamy jakieś zmiany w zachowaniu dziecka, na przykład jest smutne, lub przeciwnie bardziej pobudzone niż zwykle możemy mieć do czynienia z trudnością natury psychologicznej lub zażywaniem substancji.

Oczywiście nie ma co martwić się na zapas, ale warto także zachować zdroworozsądkową czujność. Niekiedy wystarczy zmotywować pociechę do działania, wesprzeć korepetycjami, lub wspólna nauką, innym razem trzeba poszukać specjalistycznego wsparcia. Ponownie nauczyciele są nieocenionym źródłem wiedzy, Jeśli wiemy, że dziecko jest pod opieką nauczycielki, szczerze zainteresowanej jego rozwojem warto zapytać o ją opinię i poprosić o wskazówki.

Gdyby jednak oceny szkolne dziecka spędzały nam sen z powiek warto porozmawiać o nich ze specjalistą. Niekiedy także po to, by pozbyć się niepotrzebnego lęku. Poszukując odpowiedniego specjalisty w Szczecinie warto umówić się na spotkanie w Gabinecie psychoterapii behawioralno-poznawczej Wamka na które można umówić się bezpośrednio przez nasz system do rezerwacji. Co ważne – jest także możliwość konsultacji online.

Nadchodzą wakacje, a wraz z nimi pojawiają się różne możliwości wypoczynku dla naszych pociech. Co wybrać w tym toku? Zajęcia w zaprzyjaźnionym Domu Kultury? Półkolonie? Wyjazd do dziadków, czy grillowanie na działce? A może w tym roku wysłać dzieci na kolonie?

Najwięcej dylematów wzbudza pierwszy wyjazd. Rodzice zastanawiają się czy dziecko sobie poradzi, czy odnajdzie się pośród rówieśników i w odmiennym rytmie dnia? W przypadku dzieci szkolnych 6-7 letnich można już rozważać wyjazd na kolonie bez rodziców. To czy konkretne dziecko może już skorzystać z tej formy wypoczynku zależy jednak od jego sytuacji i możliwości.

Po czym poznać że dziecko jest gotowe?

Dziecko gotowe na wyjazd na propozycję koloni reaguje entuzjazmem, lub niewielkim niepokojem (który przecież jest jak najbardziej naturalny w obliczu takiego wyzwania). Chętnie dopytuje o to jak wyglądać będzie wyjazd i jakie czekają go/ją atrakcje. Warto odpowiadać na te pytania na przykład opowiadając dziecku o planowanych aktywnościach, czy przeglądając wspólnie zdjęcia ośrodka. To też okazja, by rozwiać pojawiające się wątpliwości: a co jeśli coś mnie będzie boleć, zatęsknię za mamą i tatą, czegoś się wystraszę? W przypadku bardziej lękowo nastawionych dzieci warto umówić się na stały kontakt telefoniczny, podczas którego będzie można wesprzeć malucha. Maluch powinien umieć przede wszystkim umieć poradzić sobie w podstawowych czynnościach samoobsługowych (mycie, ubieranie), a w przypadku kłopotów zwrócić się o pomoc do opiekunki. Warto też obserwować jak znosi na rozłąki, czy potraf spać sam, jak reaguje na jedzenie poza domem.

Po czym poznać, że rodzice są gotowi?

Jeśli dziecko jest gotowe pozostaje pytanie o gotowość rodzica. Lęki i obawy o to czy dziecko sobie poradzi nawet jeśli są bezpodstawne, mogą udzielać się dziecku i odbierać mu/jej radość z eskapady. Kluczowym jest – choć to bywa trudne – odsianie własnych lęków od rzeczywistego niepokoju o dziecko, które faktycznie jeszcze mogłoby nie poradzić sobie z rozłąką. Jeśli nie jesteśmy przekonani warto wesprzeć się opinią nauczycielki/ wychowawczyni dziecka, która widzi je w sytuacjach pozadomowych, czy na wycieczkach szkolnych i niekiedy bardzo trafnie jest w stanie określić poziom samodzielności malucha. Możemy ze zdziwieniem odkryć, że nieporadny w domu Jasio, w szkole całkiem nieźle sobie radzi, a wychuchana przez dziadków Ania na wycieczkach jest pogodna i samodzielna.

Dlaczego warto?

Kolonie to świetna szkoła samodzielności dla dziecka. Pokonując codzienne wyzwania, dziecko buduje wiarę w siebie i poczucie sprawstwa. Bardzo istotnym czynnikiem są także rówieśnicy – kolonie to doskonały moment na pobycie z nimi przez dłuższy czas, zbudowanie znajomości a nawet przyjaźni. Kolonie także dla rodziców są świetną okazją do zafunkcjonowania w nowej roli, w nowym kontekście – bez obecności dziecka. Być może czas ten będzie okazją do złapania oddechu, powrotu do zapomnianych zajęć i przyjemności, lub popatrzenia na siebie jako rodzica z pewnym dystansem? Drobna rozłąka, odpoczynek „od siebie” może być także sposobem na to, by z nową energią i radością cieszyć się sobą przez kolejne miesiące.

Koniec roku szkolnego za pasem. Niedługo nasze dzieci otrzymają świadectwa będące podsumowaniem ich postępów w tym roku szkolnym. Wielu rodziców w tym czasie zastanawia się czy należy nagradzać rzeczowo dziecko za przyniesioną cenzurkę.

Zapytani o to psychologowie raczej odradzają nagrody materialne w zamian za dobre świadectwo. Według nich dziecko zaczyna wtedy przynosić dobre stopnie z uwagi na motywację zewnętrzną i osłabia w ten sposób w sobie własne pasje. Motywacja zewnętrzna występuje wtedy, gdy wykonujemy jakieś zadanie nie dla niego samego (np. wiedzy, przyjemności), ale dla dodatkowych korzyści (np. pieniędzy, nagrody).

Wcześniejsza obietnica nagrody może także wywoływać w dziecku lęki o niepowodzenie i związane dla niego z tym przykre konsekwencje. Do codziennego stresu szkolnego dokładamy tym samym stres związany z możliwym brakiem osiągnięcia wyznaczonego celu w postaci braku wymarzonego komputera, roweru czy innego urządzenia.

Zauważono także, że nagrody materialne mogą sprawić, iż dziecko będzie uczyć się jak zdobyć dobrą ocenę poprzez działania niekoniecznie godne pochwały: korzystanie ze ściąg czy też wprost proszenie nauczyciela o lepszą ocenę umotywowane zagrożeniem niedostania materialnej nagrody od rodziców na koniec roku.

Trzeba zawsze doceniać świadectwo

Pamiętajmy także, że obojętność na końcowe wyniki dziecka, niezauważenie jego całorocznego wysiłku może mieć również bardzo niekorzystny wpływ na dziecko. Brak informacji zwrotnej, nawet najdrobniejszej pochwały i zauważenia przez rodzica niszczy motywację dziecka do nauki.

Nagroda innego typu

W takim razie jak najlepiej wyrazić uznanie za szkolne wyniki? Psychologowie dziecięcy są zgodni – warto mądrze nagradzać nasze dzieci. Dużo lepiej w roli nagród sprawdzają się wspólne celebracje. Zakończenie kolejnego roku szkolnego to duże wydarzenie w każdej rodzinie i warto temu poświęcić szczególną uwagę. Jest to doskonała okazja do wspólnego świętowania. A takim świętowaniem może być wspólna wycieczka, publiczna pochwała, zorganizowanie i przeznaczenie na celebrację specjalnego czasu. Podkreślanie przy tej okazji dorastania dziecka i nabywania przez nie wiedzy może sprawić, że młody człowiek z dumą będzie odkrywał i rozwijał w sobie ciekawość świata.

Warto wcześniej przygotować się na świętowanie czasu zakończenia roku szkolnego wraz z dzieckiem. Jeśli szukasz pomysłów na to jak można celebrować ostatni dzień szkoły, jak wzbudzić w nim motywację do osiągania dobrych wyników a przede wszystkim jak podtrzymywać pasję odkrywania nowych wiadomości o świecie  – zwróć się do psychologa behawioralno-poznawczego. Pomoże Ci on mądrze zaplanować ten dzień, powie czego należy unikać a także jak wspierać swoje dziecko na drodze zdobywania nowych szkolnych umiejętności.

Mówi się niekiedy, że dziecko jest agresywne. W psychologii przyjmuje się, że agresja sama w sobie nie jest zaburzeniem, ale może być objawem różnych trudności dziecka, rodziny czy też efektem traumatycznych wydarzeń jakich dane dziecko doświadczyło.

Agresja impulsywna i socjalizowana

Wyróżniamy dwa typy agresji – impulsywna i socjalizowana. Agresja impulsywna zwykle ma podłoże biologiczne i może wiązać się z uszkodzeniem płatów czołowych w których znajdują się ośrodki odpowiedzialne za planowanie i przewidywanie konsekwencji naszych działań. Przejawia się ona dużą pobudliwością, nagłymi często niewspółmiernymi do bodźca rekcjami – tak jakby ktoś przyłożył iskrę do beczki z prochem. Często po jej wystąpieniu dziecko ma poczucie winy, przeprasza i obiecuje poprawę (różnie jednak z tymi obietnicami bywa). Jej wystąpienie rzadko wiąże się z uprzednim planowaniem, czy chęcią osiągnięcia jakiegoś celu.

Całkiem inaczej jest w przypadku tzw. agresji zsocjalizowanej. Ten typ agresji jest dobrze kontrolowany przez sprawcę i ma na celu uzyskanie jakiś korzyści, lub uniknięcie kary. Agresja zsocjalizowana zdecydowanie częściej wskazuje na możliwość występowania u jednostki zaburzeń zachowania lub tendencji do zachowań antyspołecznych. Chodzi tu bowiem o celowe działanie – zaplanowane wcześniej szkodzenie innym, a nie jak w przypadku agresji impulsywnej o wybuch na skutek trudności w kontrolowaniu własnych emocji. Dziecko/nastolatek przejawiający ten typ agresji może umyślnie chcieć kogoś skrzywdzić, przygotowywać się do tego wcześniej i nie okazywać silnych emocji podczas trwania samego aktu agresji.

Należy jednak pamiętać, że niekiedy trudno jest jednoznacznie i szybko ocenić powód agresywnego zachowania dziecka. Poza wspominanymi już trudnościami w kontroli emocji, lub zaburzeniami możliwych jest wiele innych scenariuszy kończących się agresywnym zachowaniem. Dziecko lub nastolatek mogło zareagować w ten sposób na sytuację mobbingu lub molestowania, odreagowywać trudną sytuację w domu (np. przemoc, alkoholizm rodzica). Niekiedy agresywne zachowanie może być wyrazem wołania o pomoc i uwagę drugiej osoby.