Psychologia, Neuronauka

Uwolnij swój potencjał: Zrozumienie umiejętności funkcji wykonawczych

  • Psychologia
  • Neuronauka

Funkcje wykonawcze

to zestaw umiejętności poznawczych, które pozwalają nam skutecznie planować, realizować zadania i pozostawać na bieżąco. Są one odpowiedzialne za wiele istotnych zachowań, w tym: rozwiązywanie problemów, regulację emocji i podejmowanie decyzji. Deficyty funkcji wykonawczych mogą upośledzać naszą zdolność do koncentracji, uczenia się nowych rzeczy, zapamiętywania szczegółów i osiągania celów. W związku z tym mogą mieć duży wpływ na jakość naszego życia i sukces we wszystkich jego obszarach.

Funkcje wykonawcze to umiejętności poznawcze niezbędne do efektywnego myślenia i zachowania.

Rozwijają się w regionie mózgu zwanym korą przedczołową, a wpływ na nie mają różne czynniki, w tym genetyka, środowisko i poziom stresu

Funkcje wykonawcze występują na kontinuum od niskiego do wysokiego poziomu funkcjonowania, przy czym typowe problemy obejmują trudności z zarządzaniem czasem, organizacją, uwagą, samokontrolą/regulacją, pamięcią i rozwiązywaniem problemów.

Aby lepiej zrozumieć

funkcje wykonawcze, musimy przyjrzeć się, jak się one kształtują. Funkcje wykonawcze rozwijają się w rejonie kory przedczołowej (PFC) w mózgu w okresie dzieciństwa i dorastania. Podczas tego procesu PFC dojrzewa i staje się coraz bardziej wyspecjalizowana pod względem zdolności do kontrolowania zachowania. Rozwój funkcji wykonawczych w dużym stopniu zależy od różnych czynników, w tym genetyki, środowiska, odżywiania, hormonów, wzorców snu i poziomu stresu.

Ważne jest, aby pamiętać

że funkcje wykonawcze istnieją na kontinuum od niskiego poziomu funkcjonowania (niezdolność do wykonywania nawet najbardziej podstawowych zadań) do wysokiego poziomu funkcjonowania (zaawansowane umiejętności planowania/organizacji). Do typowych problemów związanych z funkcjami wykonawczymi należą: trudności z efektywnym zarządzaniem czasem, organizacją materiałów, utrzymaniem koncentracji uwagi przez dłuższy czas, samokontrolą/samoregulacją, zapamiętywaniem szczegółów, ustalaniem priorytetów zadań, planowaniem z wyprzedzeniem, szybkim wyszukiwaniem istotnych informacji, odpowiednim reagowaniem w sytuacjach społecznych, inicjowaniem działań ukierunkowanych na osiągnięcie celu, wielozadaniowością, dokładnym wykonywaniem poleceń bez rozpraszania się i utraty orientacji w szczegółach.

Siedem podstawowych umiejętności funkcji wykonawczych to: samoświadomość; hamowanie; niewerbalna pamięć robocza; werbalna pamięć robocza; samoregulacja emocjonalna; samomotywacja; planowanie i rozwiązywanie problemów

Osoby z trudnościami w tej sferze powinny szukać zindywidualizowanych instrukcji, aby zaspokoić swoje specyficzne potrzeby i podejmować świadome decyzje dotyczące opcji leczenia i dostosowania stylu życia

Siedem podstawowych umiejętności

z zakresu funkcji wykonawczych zidentyfikowanych przez badaczy to: samoświadomość (zdolność do monitorowania własnych stanów psychicznych); hamowanie (zdolność do powstrzymywania się od impulsywnego działania); niewerbalna pamięć robocza (zdolność do utrzymywania w pamięci obrazów przestrzennych lub wizualnych); werbalna pamięć robocza (zdolność do utrzymywania w pamięci informacji opartych na mowie); samoregulacja emocjonalna (zdolność do regulowania swoich stanów emocjonalnych poprzez wewnętrzne procesy myślowe); samomotywacja (zdolność do samodzielnego wyznaczania celów bez zewnętrznej motywacji lub nagrody); oraz planowanie i rozwiązywanie problemów (zdolność do analizowania danych i opracowywania rozwiązań).

Te podstawowe umiejętności

współdziałają ze sobą, jak również z innymi procesami poznawczymi – takimi jak pamięć – ale mogą być oceniane indywidualnie podczas oceny ogólnego poziomu funkcjonowania danej osoby. Ważne jest, aby osoby z zaburzonymi umiejętnościami wykonawczymi otrzymały spersonalizowany instruktaż dostosowany do ich specyficznych potrzeb, ponieważ nie ma dwóch osób z dokładnie takim samym profilem lub deficytami umiejętności, co oznacza, że najlepsza strategia pokonywania trudności może się różnić w zależności od tego, który obszar (obszary) jest najbardziej dotknięty.  Dodatkowo ważne jest, aby osoby żyjące z zaburzonymi funkcjami wykonawczymi szukały źródeł, które dostarczają dokładnych informacji o tym, jak te problemy wpływają na codzienne życie, aby mogły podejmować świadome decyzje podczas angażowania się w możliwe opcje leczenia, jak również korekty stylu życia zaprojektowane specjalnie dla nich.

Jeśli zainteresował Cię ten artykuł, lub chcesz więcej dowiedzieć się o funkcjach wykonawczych. Zapraszamy do naszej strefy kursów multimedialnych

O autorze

Maciej Wamka

  • Psycholog
  • Psychoterapeuta
  • Psycholog dziecięcy

Jestem psychologiem, psychologiem dziecięcym, psychoterapeutą nurcie Poznawczo – Behawioralnym. Jako nastolatek oglądałem filmy i czytałem książki psychologiczne. Pierwszą książkę, którą dobrze zapamiętałem to ”Świat Zofii” autora Gaardera Josteina, co prawda książka jest wprowadzeniem do filozofii lecz dla mnie była początkiem rozważań nt. życia, natury ludzkiej, kwestii emocjonalnych.

Jestem absolwentem Psychologii – Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej w Sopocie (obecnie Uniwersytet SWPS).

Poznaj mnie lepiej

Avatar photo

Poznaj lepiej psychologię

Te artykuły mogą Cię zainteresować

Umów się na pierwszą rozmowę
i dowiedz się, jak możemy ci pomóc

Umów konsultacje online