Sytuacja kryzysowa to termin często używany w potocznej mowie, mało kto jednak wie, że jest to również jeden z ważnych obszarów badań psychologicznych oraz że istnieją specjalistyczne metody mogące pomóc osobie przeżywającej kryzys.
Czym zatem jest sytuacja kryzysowa?
Sytuacja kryzysowa ma trzy podstawowe cechy – jest:
– nagła
– niespodziewana
– o poważnych konsekwencjach.
Mówiąc szerzej, jest to sytuacja zapoczątkowana przez wydarzenie, które nastąpiło gwałtownie (zwykle w ciągu jednego dnia), a doświadczająca go osoba zupełnie się go nie spodziewała, wynikają z niego też pewne znaczące negatywne konsekwencje.
Sytuacja kryzysowa najczęściej wiąże się z utratą. Może to być strata ważnej osoby, ale również poczucia bezpieczeństwa spowodowana na przykład przez napaść fizyczną, nagłą utratę domu lub pracy. Czasami zdarza się również, że jako sytuację kryzysową przeżywa się wydarzenie powszechnie uważane za pozytywne i nie aż tak raptowne – na przykład wejście w związek małżeński, narodziny dziecka, ukończenie studiów, nagły awans.
Przeżywanie sytuacji kryzysowej może być bardzo różne u poszczególnych osób, tak jak różne mogą być wywołujące je czynniki. Jej oznaki są widoczne zwykle w trzech sferach:
– w naszych emocjach – przygnębienie lub rozdrażnienie, lęk, bunt przeciw stracie,
– w naszych myślach – częste wracanie myślami do trudnego doświadczenia, trudności w skupieniu uwagi, zachwianie przekonaniami na temat świata i ludzi,
– w naszym zachowaniu – niski poziom energii do działania lub działanie chaotyczne, unikanie działania wiążącego się z sytuacją, która wywołała kryzys.
Osoby, które doświadczyły sytuacji kryzysowej, decydują się na skorzystanie ze wsparcia psychologicznego na różnych etapach. Może to być tuż po zaistnieniu sytuacji lub w dowolnym późniejszym momencie.
Wsparcie tuż po doświadczeniu straty ma na celu przede wszystkim „przepracowanie” wszystkich pojawiających się w tym czasie emocji, a z czasem również stopniowe przebudowywanie swojego życia tak, aby nauczyć się funkcjonować w nowej sytuacji.
Niektórzy zwracają się po wsparcie, gdy zauważają, że pomimo upływu czasu ich emocje związane z sytuacją kryzysową są nadal tak samo żywe, jak tuż po jej zaistnieniu i znacząco utrudniają im budowanie swojego dalszego życia. Bywa tak, że osoby, które doświadczyły straty, niemalże „cały czas”, niezwykle intensywnie wracają myślami do zdarzenia, mają trudności ze skupieniem się na czymkolwiek innym, stają się rozdrażnione, mają trudności z zasypianiem – mogą to być elementy tzw. przedłużonej reakcji na stres.
Jednym z najbardziej uznanych nurtów wspierania osób w sytuacjach kryzysowych jest nurt psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Metody wykorzystywane przez tę szkołę skupiają się przede wszystkim na obecnej sytuacji, na aktualnych emocjach i przeżyciach klienta. Terapeuta dzieli się z klientem swoją wiedzą na temat działania naszych emocji i wraz z klientem zmierzają do wytworzenia konstruktywnego sposobu poradzenia sobie z trudną sytuacją.
